ԱՇԽԱՐՀԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ

Տնային առ.

Նյութի ՝ աղբյուրը 

1. Ո՞րոնք են տնտեսության սպասարկման ոլորտի հիմնական ճյուղերը:

Յուրաքանչյուր երկրի ազգային տնտեսությունը, ինչպես նաև ամբողջությամբ` աշխարհի բոլոր երկրների տնտեսությունը  կազմված են ոչ միայն արտադրական, այլ նաև` ոչ արտադրական ճյուղերից: Դրանք սպասարկում են բնակչությանը, այսինքն` նրան մատուցում են տարբեր տեսակի ծառայություններ, և այդ պատճառով էլ` անվանվում են սպասարկման կամ ծառայությունների ոլորտի ճյուղեր:

1. Ի՞նչ կապ կա սպասարկման ոլորտի և նյութական արտադրության ոլորտների միջև:

Սպասարկման ոլորտի ճյուղերը թեև նյութական արտադրանք չեն տալիս, սակայն նպաստում են նյութական արտադրության արագ զարգացմանը: Սպասարկման ոլորտի ճյուղերը մեծ դեր են կատարում նաև բնակչության զբաղվածության ապահովման գործում: Եթե ավտոմատացման, մեքենայացման, էլեկտրոնացման շնորհիվ նյութական արտադրության բնագավառում աշխատավորների թիվը հարաբերականորեն կրճատվում է, ապա ծառայությունների ոլորտում, ընդհակառակն` աճում է: Աշխատուժի հոսքը նյութական արտադրության ոլորտից` արդյունաբերությունից և գյուղատնտեսությունից ուղղվում է դեպի սպասարկման ոլորտ: Այս գործընթացն ավելի վաղ է սկսել ու ավելի արագ է ընթացել առավել բարձր զարգացած` հետարդյունաբերական երկրներում: Ներկայումս սպասարկման ոլորտի ճյուղերում է զբաղված այդ երկրների աշխատանքային ռեսուրսների կեսից ավելին, իսկ ԱՄՆ-ում` նույնիսկ 70%-ը:

1. Ինչու՞ է տնտեսությամ մեջ անընդհատ մեծանում սպասարկման ոլորտի դերը:

Այն երկրները, որոնք ունեն զարգացած զբոսաշրջություն, այդ երկրների տնտեսության մեջ ավելի է մեծանում սպասարկման ոլորտը:

Տնային առ.

Բրինձ

Ցորեն

Տնային առ.

Նյութի ՝ աղբյուրը 

1. Ի՞նչ տարբերություն կա նյութական արտադրության ոլորտների և ձնկորսության, անտառային տնտեսության, որսորդության միջև:

Նյութական արտադրությունը և ձնկորսության, անտառային տնտեսությունը տարբերվում են նրանում, որ մեկը ավելի շատ  եկամուտ է բերում իսկ մյուսն` ավելի քիչ :

1. Ի՞նչ նյութական բարիքներ է մարդուն տալիս անտառը և այդ բարիքները տնտեսության ո՞ր ճյուղերում են օգտագործվում:

Անտառը տալիս է փայտ , որը օգտագործվում է արվեստի , արհեստի , շինարարության , զարդերի , կահույքագործության :Անտառը մեզ նաև տալիս է հատապտուղներ , մրգեր , սունկ , տարբեր տեսակի  ծաղիկներ , խոտեր որոնցից մշակելով ստանում են դեղաբույսեր: Այս ամենը օգտագործվում է գյուղատնտեսության ճյուղում:

1. Ի՞նչ հետևենաքներ են թողնում ձնկորսությունը, անտառային տնտեսությունը և որսորդությունը բնության վրա:

Այսօր տեսնում ենք այս ճյուղերը բայց  , աճելու փողարեն նվազում են քանի , որ մարդիկ այս ամենը օգտագործում են ագահաբր սպանու են թռչուններ , ձկներ են որսում չթույլատրվող մասից և վաճառում :

Տնային առ.

Նյութի ՝ աղբյուրը 

1. Որո՞նք են անասնապահության զարգացման նախադրյալները:

Ջուրը, բարենպաստ պայմանները, կերը և այլն:

1. Ի՞նչ կապ ունի անասնապահությունը տնտեսության մյուս ճյուղերի հետ:

Բուսաբուծությունը կեր է տալիս անասնապահությանը իսկ անասնապահությունը ՝ միս , յուղ , կաթնեղեն և այլն :

1. Նշել այն երկները, որտեղ առաջատար են անասնապահության հետևյալ ճյուղերը՝ ոչխարաբուծություն, խոզաբուծություն, խոշոր եղջերավոր անանսապահություն, ձիաբուծություն, ձնկորսություն:

Ոչխարաբուծության սկզբնական երկիրը դա Իսպանիան է եղել, իսկ հետո զարգացել է Նոր Զելանդիայում, Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում, Կանադայում և այլն։
Խոզաբուծության սկզբնական երկիրը Եվրոպան էր, իսկ հետո սկսեց զարգանալ Ուկրաինայում, Հյուսիսային Կովկասում ու Մերձբալթիկայում:
Խոշոր եղջերավոր անանսապահությունը առաջատար է բարեխառն գոտիներում:
Ձիաբուծությունը առաջատար է եղել Հին Հայաստանում։
Ձկնորսությունը առաջատար է եղել ԱՄՆ-ում։

Տնային առ.

Նյութի ՝ աղբյուրը

1. Որո՞նք են բուսաբուծության զարգացման նախադրյալները:

Նախադրյալներից է օրինակ՝ հողը, ջուրը, արևը , ձյունը , անձրևը և այլն:

1. Ի՞նչ կապ ունի բուսաբուծությունը տնտեսության մյուս ճյուղերի հետ:

Բուսաբուծությունը տալիս է հումք, օրինակ՝ ցորեն, իսկ մյուս ճյուղերը պատրաստում են այդ ցորենից ալյուր, հաց ,կակաոն և սուրճը մշակում են և վաճառում:

1. Նշեք հետևյալ բույսեր մշակող առաջատար երկրները.
   Բրինձ-Բրնձի հայրենիքը Չինաստանն է: Աշխարհի բրինձ արտադրող գլխավոր երկրներն են Չինաստանը, Հնդկաստանը,Ինդոնեզիան, Բանգլադեշը, Վիետնամը:
2. Ցորեն-Ցորենի հայրենիքը Առաջավոր Ասիան է` Հայկական լեռնաշխարհի հետ միասին: Ներկայումս ցորենը գլխավորապես մշակվում է բարեխառն և մերձարևադարձային գոտիների սահմաններում: Ցորենի ամենաշատ բերքը ստացվում է Չինաստանում, ԱՄՆ-ում, Հնդկաստանում,Ռուսաստանում, Ֆրանսիայում, Կանադայում:
3. Բամբակ-Մշակովի տեսակներից ամենաարժեքավորը և տարածվածը 3-ն են. սովորական կամ մեքսիկական բամբակենին տալիս է բամբակի համաշխարհային հումքի 70%-ը. մշակվում է ԱՄՆ -ում, Մեքսիկայում, Բրազիլիայում, Արգենտինայում, Հնդկաստանում,
4. Չինաստանում,     Աֆրիկայի և Ավստրալիայի որոշ շրջաններում։ Պերուական բամբակենին եգիպտական և խորհրդային նրբաթել բամբակենին է, որից ստացվում է երկարությամբ, բարակությամբ և ամրությամբ լավագույն թելը։ Մշակվում է Եգիպտոսում,
5. Սուդանում, Բրազիլիայում, Պերուում։ Հնդկաչինական բամբակենին մշակվում է Հնդկաստանում, Պակիստանում, Չինաստանում, միջինասիական պետություններում, Ադրբեջանում։
6. Թեյ-Թեյի հայրենիքը Չինաստանն է: Թեյի համաշխարհային բերքի մոտ 3/5-ը տալիս են
   Ասիայի երկրները, հատկապես` Հնդկաստանը, Չինաստանը և Շրի Լանկան:
7. Սուրճ -Դեռևս անհիշելի ժամանակներից Արաբական թերակղզում սուրճն օգտագործվում էր որպես ըմպելիք, որն արաբներն, իբրև սովորույթ, փոխառել էին եթովպացիներից։
8. Կակաո-Կակաոյի (շոկոլադի ծառի) հայրենիքը Ամերիկան է` Մեքսիկական բարձրավանդակը: Սակայն ժամանակի ընթացքում այն լայն տարածում գտավ չԱֆրիկայում, որտեղ առանձնանում են Կոտ Դիվուարը, Գանան, Սենեգալը: Աֆրիկան տալիս է կակաոյի համաշխարհային բերքի 2/3-ը:
9. Խաղող-Խաղողի տեսակների զգալի մասն առաջացել է եվրոպական վայրի խաղողից, որն աճում է նաև Հայաստանի Հանրապետության տարածքում Խաղողի արդյունաբերական մշակությունը զարգացած է հս. լ. 34-52°-ի և հվ. լ. 20-40°-ի միջև։ Խաղողի հայրենիքը Առաջավոր Ասիան է։ Հայտնի է մշակովի՝ արդյունաբերական խաղողի շուրջ 4000 տեսակ։ Հայաստանում մշակվող տեսակներից առավել լայն տարածում ունեն Ոսկեհատը, Գառան դմակը, Ճիլարը, Կախեթը, Մսխալին, Ռքածիթելին, Մուսկատը, Սապերավին, սև և սպիտակ Արաքսենին, սև և սպիտակ Սաթենին, դեղին և վարդագույն Երևանին, Թավրիզենին, Իծապտուկը, Արարատին, Ամբարին, Արենին, Արևիկը, Խնդողնին, Կարմիր կտենին, Լալվարին, Տոկունը, Հադիսին, Սևանը և այլն:
10. Եգիպտացորեն-Եգիպտացորենը «ծնվել» է Մեքսիկայում: Եգիպտացորենի գլխավոր արտադրողները եղել և մնում են ԱՄՆ-ը, Չինաստանը
    և Բրազիլիան:

Տնային առ.

Նյութի ՝ աղբյուրը

• Որո՞նք են գյուղատնտեսության զարգացման նախադրյալները:
• Ամբողջությամբ, համաշխարհային տնտեսությունում գյուղատնտեսության նշանակություննավելի է մեծանում, քանի որ.ա) աշխարհում ավանդաբար շարունակում են մնալ մարդիկ, որոնք անմատչելիությանպատճառով չեն օգտագործում բավարար քանակությամբ պարենամթերք, ընդ որում դրանցթիվն աճում է.                                                բ) տարեկան 1,2–1,1%-ով աճում է աշխարհի ամբողջ բնակչության` պարենամթերք սպառողմարդկանց թիվը, ուստիև, բնակչությանը պարենամթերքով լիուլի բավարարելու գյուղա-տնտեսության առջև մշտապես գոյություն ունեցող խնդիրը դարձել է մարդկության համա-մոլորակային հիմնախնդիրներից մեկը:
• Ի՞նչով է գյուղատնտեսությունը տարբերվում տնտեսության այլ Ճյուղերից:

Գյուղատնտեսությունը շատ տարածված է այն նաև հին տնտեսական ճյուղն է։

• Ի՞նչ կապ ունի գյուղատնտեսությունը արդյունաբերության այլ չյուղերի հետ, բերել օրինակներ:

Գյուղատնտեսության հետ կապ ունի մետաղաձուլությունը, մեքենաշինության և քիմիական արդյունաբերությնուը  :

• Ի՞նչով են իրարից տարբերվում գյուղատնտեսության զարգացման ինտենսիվ և էքստենսիվ ուղղությունները, բերել օրինակներ:

Գյուղատնտեսական արտադրության կազմակերպման հին ուղղությունը էքստենսիվ է, երբ հողագործության արտադրանքիծավալն աճում է ցանքատարածքների ավելացման` ընդարձակման, իսկ անասնապահությանարտադրանքի ծավալը` կենդանիների գլխաքանակի ավելացման շնորհիվ:Էքստենսիվ ուղղության գյուղատնտեսական արտադրությունը գերակշռում է զարգացողերկրների մեծ մասում, և որքան էլ անհավանական է թվում, բայց նույնիսկ բարձր զարգացածորոշ երկրների առանձին, անջրդի հողագործության տարածաշրջաններում: Այսպես, օրինակ`ԱՄՆ-ի արևմուտքում և Ավստրալիայի հյուսիսում 1 հա-ից ստացվող ցորենի տարեկան բերքիքանակը` բերքատվությունը մի քանի անգամ ցածր է, քան այդ երկրների արևելյան շրջանների  բերքատվությունը:Իսկ ինտենսիվ ուղղությունը մշակվող հողի մեկ հեկտարից ստացվող բերքի ավելացումն է,  հողի բերրիացումը, պարարտացումը, կենդանիների մթերատվության ավելացումը:

 

Տնային առ.

Նյութի ՝ աղբյուրը

1. Որո՞նք են քիմիական արդյունաբերության զարգացման նախադրյալները:

Ծծմբական թթուն, հանքային պարարտանյութերը,սինթետիկ կաուչուկը, սինթետիկ մանրաթելերը, պլաստմասաները

1. Ի՞նչ դեր ունի քիմիական արդյունաբերությունը տնտեսության մեջ:

Քիմիական արդյունաբերությունը մեծ դեր ունի մեր կյանքում ՝ գյուղատնտեսության և կենցաղի մեջ օրինակ՝

Գյուղատնտեսության մեջ ծծմբական թթուն , հանքային պարարտանյութ  իսկ կենցաղի մեջ պլասմասները:

1. Ի՞նչ տեղաբաշխման առանձնահատկություններ ունի սննդի արտադրության տեղաբաշխումը:

Տնային առ.

Նյութի ՝ աղբյուրը

1. Ի՞նչ դեր ունի մետղաձուլությունը ժամանակակից կյանքում և տնտեսության մեջ:

Մետաղածուլությունը մեր կյանքում մեծ տեղ է գրավում :

1. Ի՞նչպիսի փոխադարձ կապեր կան մեքենաշինության և մետաղաձուլության միջև:

Մետաղածուլությունը և մեքենաշինությունը միշտ իրար հետ կապ ունեն քանի , որ երկուսն իրար հետ լիարժեք են օրինակ՝ երբ մետաղը մշակում ենք ստանում ենք , ավտոմեքենա , համակարգիչ , պղնձե ամանեղեն և այլն:

1. Քարտեզի վրա նշել այն երկրները, որոնք առաջատար են մեքենաշինության ոլորտում:

Տնային առ.

Նյութի ՝ աղբյուրը 

1. Քարտեզի վրա նշել նավթ, գազ և ածուխ արդյունահանող առաջատար երկրները:

1. Ի՞նչ դեր ունի վառելիքաէներգետիկ արդյունաբերությունը տնտեսության զարգացման գործում:

Վառելիքաէներգետիկ արդյունաբերությունը յուրաքանչյուր երկրի տնտեսության և
ընդհանրապես համաշխարհային տնտեսության զարգացման կարևորագույն նախադրյալն ու
բազային ճյուղն է:Վառելիքաէներգետիկ արդյունաբերությունը մեծ ազդեցություն ունի նաև տնտեսության
տեղաբաշխման վրա: Հայտնի է, որ էներգատար արտադրությունները տեղաբաշխվում են հենց
վառելիքային ռեսուրսների և էժան էլեկտրաէներգիայի արտադրության շրջաններում:

1. Որո՞նք են վառելիքաէներգետիկ արդյունաբերության զարգացման նախադրյալները:

Տնային առ.

Նյութի՝ աղբյուրը 

1. Որո՞նք են արդյունաբերության հին և նոր ճյուղերը:

Հին արդյունաբերություն ՝

Հին ճյուղեր են օրինակ ՝ մետաղաձուլությունը և թեթև արդյունաբերությունը :

Նոր արդյունաբերություն ՝

Նոր ճյուղերն են օրինաիկ ՝ էլեկտրաէներգետիկան , մեքենաշինության մեծ մասը և քիմիան:

1. Նշեք արդյունաբերության այն ճյուղերը, որոնք դուք առաջնային եք համարում:

Առաջնային եմ համարում էլեկտրաէներգետիկա ճյուղը:

1. Որո՞նք են արդյունաբերության զարգացման նախադրյալները:

Զարգացման նոր ճյուղեր են ՝ ավտոմեքենաշինությունը , թեթև մետացների ձուլումը , պլաստմասսների , քիմիական թելերի ու երկաթաքարի արդյունահանման , սև մետաղաձուլության , նավաշինություն և երկաթուղային  մեքենաշինություն:

Տնային առ.

Նյութի՝ աղբույը 

1. Որո՞նք են տնտեսության զարգացման նախադրյալները

Գյուղատնտեսություն , շուկայական համակարգ , ազգային տնտեսություն , քաղաքական փոփոխություն ,որակական փոփոխություն , վարչահրամայական համակարգ

1. Նշեք 5 երկիր որտեղ տնտեսության առաջատար ճյուղը
   ա) գյուղատնտեսությունն է -Ֆրանսիա , Գերմանիա , Կանադա , ԱՄՆ , Ավստրալիա
   բ) արդյունաբերությունն է — Ֆրանսիա  , Գերմանիա , ԱՄՆ  , Ճապոնիա
   գ) սպասարկման ոլորտն է — Ֆրանսիա , Գերմանիա , ԱՄՆ , Ավստրիա
2. Ի՞նչ ազդեցություն  ունի բնակչության սեռատարիքային կազմը տնտեսության զարգացման վրա:

Տնտեսության զարգացման գլխավոր ուժը , դա երկրի արտադրող բնակչությունն է իր սեռատարիքային կազմով:Եվ այդ ուժով է որոշվում երկրի տնտեսական հզորությունն ու բարգավաճումը , նյութական , մշակութային և հոգևոր բարիքների ստեղծումը:            

Տնային առ.

Նյութի ՝ աղբյուրը

1.Նշել տարածքով ամենախոշոր 15 երկրները:

2. Նշել բնակչության թվով խոշոր 15 երկրները: Առանձնացնել այն երկրները, որոնք և տարածքով են խոշոր և բնակչությամբ:

3.Նշեք 5 սահմանադրական և 5 բացարձակ միապետություններ:

4.Նշեք 5 երկիր, որոնց աշխարհագրական դիրքը բարենպաստ է, նշեք 5 երկիր, որոնց աշխարհագրական դիրքը անբարենպաստ է:

Տնային առ.

Նյութի՝ հղումը 
1.Ուրվագծային քարտեզի վրա նշել ռասսաների տեղաբախման հիմնական շրջանները:

Հիմնական ռասսաների շրջանը ՝ Եվրոպոյիդ , Նեգրոիդ , Ավստրալոիդ , Մոնղոլիդ

2.Գրել հետևյալ երկրներում գերիշխող դավանանքը՝ նշելով նաև համաշխարհային կրոնի ուղղությունը.

1. Արգենտինա-Քրիստոնեություն
2. Իսրայել-Քրիստոնեություն
3. Ճապոնիա-Բուդայականություն
4. Չինաստան- Բուդայականություն
5. Ռուսաստան-Քրիստոնեություն
6. Ֆրանսիա – Քրիստոնեություն
7. Կանադա – Քրիստոնեություն
8. ԱՄՆ – Քրիստոնեություն
9. Իրան – Մահմեդականություն
10. Սաուդյան Արաբիա – Մահմեդականություն
11. Ալժիր – Մահմեդականություն
12. Նիգեր – Քրիստոնեություն
13. Վիետնամ – Բուդդայականություն
14. Նիդերլանդներ – Քրիստոնեություն
15. Կազախստան – մահմեդականություն
16. Ուկրաինա – Քրիստոնեություն
17. Թուրքիա – Մահմեդականություն
18. Ուրուգվայ – Քրիստոնեություն
19. Վրաստան – Քրիստոնեություն
20. Բրազիլիա – Քրիստոնեություն
21. Ավստրալիա – Քրիստոնեություն
22. Մոնղոլիա – Բուդդայականություն
23. Հունաստան – Քրիստոնեություն
24. Լեհանստան – Քրիստոնեություն
25. Հս. Կորեա – Բուդդայականություն
26. Հայաստան – Քրիստոնեություն

3.Ուրվագծային քարտեզի վրա նշել 5 բազմազգ (պոլիեթնիկ) և 5 միազգ  (մոնոէթնիկ) երկիր:

Տնային առ.

Նյութի ՝ աղբյուրը

1.Որո՞նք են աշխարհի բնակչության կտրուկ աճի պատճառները:

Եթե երկու հազար տարի առաջ երկրագնդի վրա ապրում էր մոտավորապես 230 մլն մարդ,
ապա այժմ աշխարհի բնակչության թիվն անցնում է 7 մլրդ-ից։ Հին դարերում երկրագնդի բնակ-
չությունը մեկ տարվա ընթացքում աճել է մի քանի հարյուր հազարով, XVIII–XIX դարերում՝ 5-10
մլն-ով, իսկ ներկայումս՝ շուրջ 80-85 մլն-ով։ Այսինքն` մեծանում է ոչ միայն աշխարհի բնակչության թիվը, այլ նաև յուրաքանչյուր տարի ավելացող մարդկանց թիվը` բնակչության հավելաճը:Աշխարհի բնակչության թիվը երբեք այնքան արագ չի աճել, որքան XX դարում: Այն 1830թ. կազմել է 1 մլրդ, 1930թ.` 2 մլրդ, 1960թ.` 3 մլրդ, 1975թ.` 4 մլրդ, 1987թ.` 5 մլրդ, 1999թ.` 6 մլրդ, 2011թ.` 7 մլրդ մարդ: Տարբեր երկրներում և տարածաշրջաններում բնակչությունն աճում է տարբեր տեմպերով,որովհետև տարբեր է ծնունդների ու մահերի թիվը, ինչպես նաև տվյալ երկիր ժամանողների և երկրից հեռացողների թիվը:

2.Ինչու ՞ է անհրաժեշտ իմանալ բնակչության մասին տվյալները:

Այդ գիտելիքներն անհրաժեշտ են երկրի մակերեսին բնակավայրերն ու բնակչությունը
ճիշտ տեղաբաշխելու և ընդհանրապես մարդկանց կենսագործունեությունը տարածության ու
ժամանակի մեջ ճիշտ կազմակերպելու համար։Բնակչությունը հասարակության գլխավոր արտադրողական ուժն է: Նրա դերը տնտեսության մեջ երկակի է` մի կողմից ստեղծում է նյութական բարիքներ, իսկ մյուս կողմից հանդիսանում է իր իսկ ստեղծած բարիքների սպառողը:

3.Ինչու ՞ է զարգացած երկրներում բնակչության աճը ավել քիչ, քան ոչ զարգացած երկրներում, չնայած այն հանգամանքին, որ զարգացած երկրներում կյանքի պայմաններն ավելի լավ են:

Բնակչության թիվը հատկապես արագ է աճում աշխարհի առավել աղքատ և տնտեսապես թույլ զարգացած տարածաշրջաններում և երկրներում: Աշխարհի բնակչության աճի արագացումը մեր ժամանակաշրջանի ամենալուրջ հիմնախնդիրներից է: Այն իր հերթին առաջացրել է համամոլորակային և տեղական մասշտաբների բազմաթիվ այլ հիմնախնդիրներ,ինչպիսիք են, օրինակ, պարենային, բնապահպանական, չվերականգնվող հանքահումքային և վառելիքաէներգետիկ ռեսուրսների օգտագործման հիմնախնդիրները:

Բնական ռեսուսների տեղաբաշխում

Նավթ.՝

Ածուխ.՝

Գազ.՝

Տնային առաջադրանք.

Նյութի ՝ աղբյուրը

1.Ի՞նչ տարբերություն կա բնական ռեսուրսների և բնական պայմանների միջև:

Բնական պայմանների և ռեսուրսների տարբերությունն այն է, որ գոյության բնական պայմանները մշտապես եղել են և այժմ էլ մնում են նույնը և էական փոփոխություններ չեն կրում, մինչդեռ՝ բնական ռեսուրսների քանակը և տեսականին փոխվել է հասարակության առաջընթացի, գիտության ու տեխնոլոգիաների զարգացմանը զուգ ընթաց:

2.Կարո՞ղ է բնական պայմանը ժամանակի ընթացքում դառնալ բնական ռեսուրս, բերեք օրինականեր:

Անտառը միլյոնավոր տարիների ընթացքում կարող է վերածվել նավթի, գազի , տորֆի, քարածուխի :

3.Նշեք հինգ սպառվող չվերականգնվող ռեսուրս և հինգ սպառվող վերականգնվող ռեսուրս:

Չվերականգնվող-նավթ, բնական գազ, ատոմային էներգիա և այլ հանքային հանածոներ:

Վերականգնվող-քամի , արեգակի էներգիա , ջրի էներգիա:

4.Նշեք հինգ ռեսուրս, որոնք սպառվելու դեպքում կարելի է փոխարինել այլ ռեսուրսով:

Քամու ուժը կարող է վերածվել էլեկտրական էներգիաի:

Մազութի , փայտի , նավթի վերածում ջերմաէլեկտրա կայանում էլեկտրա էներգիաի:

Տնային առաջադրանք.

Նյութի ՝ աղբյուրը

1. Ինչպե՞ս է առաջացել աշխարհագրությունը

Դարեր շարունակ աշխարհագրությունն ուսումնասիրել է միայն բնությունն ու բնական
երևույթները: Ըստ էության այդ ուսումնասիրությունը կատարողը եղել է բնական (ֆիզիկական)
աշխարհագրությունը: Սակայն, երբ վերածննդի ժամանակաշրջանում հայտնագործվեցին նոր
տարածաշրջաններ, ինչպես նաև զարգացան արդյունաբերությունն ու տրանսպորտը,
աշխարհագրության կազմում հիմնադրվեց նոր ենթաճյուղ` տնտեսական աշխարհագրությունը,
որն սկսեց ուսումնասիրել տնտեսության տեղաբաշխման հարցերը: Տնտեսական աշխար-
հագրության զարգացման արդյունքում աշխարհագրությունը դադարեց պարզ` միայն բնական
գիտություն լինելուց և դարձավ բարդ գիտություն, տարբերվելով մյուս բոլոր գիտություններից:
Այսպես օրինակ` եթե կենսաբանությունն ու ֆիզիկան մտնում են բնական գիտությունների մեջ,
իսկ պատմությունն ու տնտեսագիտությունը` հասարակական, ապա աշխարհագրության մի
ենթաճյուղը` բնական (ֆիզիկական) աշխարհագրությունը մտնում է բնական գիտությունների,
իսկ մյուսը` տնտեսական աշխարհագրությունը` հասարակական գիտությունների մեջ: Այս-
պիսով` աշխարհագրությունը միակն է, որ միաժամանակ և՛ բնական, և՛ հասարակական
գիտություն է:

2.Որո՞նք են ժամանակակից աշխարհագրության հիմնախնդիրները:

Ներկայումս հասարակական աշխարհագրության գլխավոր խնդիրներն են.
ա) առավելագույն խորությամբ ուսումնասիրել և ճանաչել մադու շրջակա միջավայրի
ինքնազարգացման և ինքնակառավարման սահմանները, որպեսզի մարդու տնտեսական
գործունեությունը կազմակերպվի այնպես, որ երբեք չխախտվեն այդ սահմանները և շրջակա
միջավայրը պահպանվի այնպիսի վիճակում, որը հնարավորություն կընձեռի մարդկությանը
մշտապես ապահովել անհրաժեշտ բնական ռեսուրսներով,
բ) խորը ուսումնասիրել բնակչության և տնտեսության տեղաբաշխումը և ապա` գնահատել,
այսինքն` որոշել, թե այդ տեղաբաշխումն ինչքանո՞վ է ճիշտ և ինչքանո՞վ է նպաստում երկրի
հասարակական զարգացմանը: Այդ գնահատման համար օգտագործվող չափորոշիչը
տնտեսության տեղաբաշխման արդյունավետությունն է, որն արտահայտում է, թե որքա՞ն
նյութեր, էներգիա, աշխատաժամանակ և դրամ է ծախսվել և դրա դիմաց ի՞նչ արդյունք է
ստացվել,
գ) կանխատեսել բնության վրա մարդու գործունեության ազդեցության բոլոր հնարավոր
հետևանքները: Այս խնդիրն առավել կարևորվեց այն պատճառով, որ բնության վրա անխոհեմ
ազդեցության հետևանքով Երկրագնդի տարբեր մասերում առաջացան բազմաթիվ
բացասական երևույթներ: Դրանցից են, օրինակ` Սևանա և Արալյան լճերի ջրի մակարդակների
իջեցումն ու դրա հետևանքով առաջացած էկոլոգիական ծանր իրավիճակը կամ էլ` Աֆրիկայի
անապատային տարածքի ընդարձակումը սավաննաների տարածքի հաշվին:
Այսպիսով` XX դ. կեսից հետո փոփոխվել են հասարակական աշխարհագրության դերն ու
խնդիրները. սոսկ աշխարհագրական փաստեր նկարագրող գիտությունից աշխարհագրությունը
դարձել է դրանք բացատրող, ինչպես նաև` մարդկության համամոլորակային և տարածա-
շրջանային հիմնախնդիրների լուծմանը մասնակցող գիտություն:
Հասարակական աշխարհագրությունը սերտորեն կապված է հարակից մի շարք գիտու-
թյունների հետ և օգտվում է դրանց դրույթներից ու հետազոտություններից: Դրանցից են` օրի-
նակ` տնտեսագիտությունը, պատմությունը, սոցիոլոգիան, քաղաքագիտությունը, ժողովրդա-
գրությունը:

3.Նշեք 5 բնական և 5  հասարակական գիտություն, որո՞նք կապ ունեն աշխարհագրության              հետ: Հնարավորության դեպքում ցույց տվեք այդ կապը:

Բնական

Ֆիզիկա , քիմիա, կենսաբանություն ,աստղագիտություն , ճշգիրտ մաթեմատիկա

Հասարակական

տնտեսագիտություն , էկալոգիա, սոցալոգիա, քաղաքագիտություն , ժողովրդագիտություն: